Er zijn twee begrippen die in de regel door elkaar gebruikt worden. Ze hebben een heel andere oorzaak, maar wel een vergelijkbaar effect.
• Er is “lichtafval naar de hoeken”, een afwijking bij een objectief van het ideaal, namelijk een helemaal gelijke helderheid over het hele beeldvlak.
• Het andere begrip is “vignettering”. Vignettering levert ook donkere hoeken op, maar is in de regel het gevolg van een echte fout waardoor de hoeken van het beeld worden afgeschermd, bijvoorbeeld door een te klein filter of een te kleine zonnekap. Tenslotte is er dan de vignettering die in software als beeldeffect wordt toegevoegd, in de regel in de ijdele hoop dat de betreffende foto er “beter” van wordt.
Het donkerder worden van de hoeken van een opname als gevolg van de werking van het objectief vind je vooral bij lichtsterke objectieven. Het kiezen van een kleinere diafragma-opening doet het probleem vrijwel altijd verdwijnen. De andere oplossing voor het onzichtbaar maken van het probleem is software. Veel camera’s bieden de mogelijkheid om deze correctie al in de camera te doen. Dat heeft dan alleen effect op de JPEG-bestanden die je maakt, bij RAW-bestanden zal het altijd achteraf gedaan moeten worden. Het is mogelijk de software zo in te stellen dat de correctie altijd bij elke foto wordt toegepast.
In de ontwikkelmodule van Lightroom en in Camera RAW vind je de lenscorrecties waar twee verschillende keuzes zijn, naast een aantal handmatige opties.
Met het inschakelen van het lensprofiel wordt naast de vertekening ook de “lichtafval naar de hoeken” gecorrigeerd, het wordt wel als ”vignettering&ldquo’ aangeduid. Die correcties worden gedaan op basis van metingen die in een hulpbestandje zijn opgeslagen. Het ligt erg voor de hand deze correctie altijd automatisch uit te laten voeren. De software herkent het gebruikte objectief en kiest het bijpassende lensprofiel dat de juiste correcties bevat. Is er sprake van echte vignettering dan zal deze correctie het effect verminderen maar zeker niet precies opheffen. Onder de handmatige instelling tref je nog de mogelijkheid om de sterkte van deze correctie aan te passen.
Bij het bewerken van foto’s is het mogelijk om het lichtafval effect na te bootsen. Je kunt zelf bepalen hoe sterk het effect is, hoeveel donkerder - of lichter, dat kan ook - de hoeken worden. Ook andere onderdelen van de aanpassing, hoe zacht het verloop is, hoever het de foto bedekt, en wat de vorm is, je kunt het allemaal zelf instellen. Bij de Adobe software is het verschil met de vergelijkbare objectief correctie dat die laatste altijd het volledige bestand wijzigt, het effect wordt toegepast op de gemaakte uitsnede. Het effect wordt geloof ik nogal vaak en gedachteloos toegepast. Wanneer je naar de twee voorbeeldfoto's kijkt is duidelijk dat het donkerder maken van de kennelijk niet zo interessante hoeken de foto wel spannender maakt. Een echt nadeel van het effect is wel dat het altijd rond het centrum van de foto werkt. Wil je het effect rondom een plek niet in het centrum laten uitwerken dan moet er een ander gereedschap gebruikt worden. Het cirkelvormig verloop is dan het handigste. Om het effect nog meer naar je hand te zetten is het combineren van een paar lineaire verlopen nog beter omdat het dan niet zo saai symmetrisch op je foto hoeft te worden toegepast.
