Een objectief dat niet vastzit op de optisch as van de camera biedt extra fotografische mogelijkheden. De nieuwste uitbreiding van de reeks PC objectieven van Nikon is de 19 mm. Bij dit objectief is het mogelijk om de richting voor de beide bewegingen vrijelijk ten opzichte van elkaar in te stellen, bij de eerdere ontwerpen van Nikon was dat niet mogelijk. Het diafragma wordt wel vanuit de camera ingesteld, scherpstellen daarentegen moet je zelf doen. En bij flinke verstellingen is een losse belichtingsmeter ook wel handig.
De simpelste verstelling die je bij zo’n objectief kunt gebruiken is het uit de optische as schuiven van het objectief. Je kijkt dan omhoog (of omlaag of opzij) zonder de camera te draaien, waardoor de sensor evenwijdig kan blijven aan je onderwerp. Vooral bij het fotograferen van hoge gebouwen zorgt dat ervoor dat de verticale lijnen van het gebouw evenwijdig op de foto staan. De schuin naar elkaar toelopende lijnen die je anders krijgt worden in met name de architectuurfotografie niet echt gewaardeerd. Wanneer je zo’n opname vergelijkt met een achteraf met het transformatie gereedschap recht gezette versie die je gewoon omhoog hebt gefotografeerd, dan zie je dat je door het achteraf rechtzetten een klein beetje in de breedte van je onderwerp kwijtraakt, samen uiteraard met een flinke hoeveelheid pixels.
Wanneer je twee opnames met tegengestelde verstelling tot één panorama zou willen monteren gaat dat alleen goed als er geen dingen in de voorgrond aanwezig zijn: je verplaatst het optisch centrum, en dus ook het perspectief. Wil je dat oplossen dan moet je juist de camera zelf verplaatsen, precies evenveel als het verschil tussen beide verstellingen. Er zijn houders te koop waarmee je de voorkant van het objectief op het statief bevestigd, je verschuift dan de camera en hebt geen problemen bij het stitchen van de opnames. In de traditionele studio fotografie wordt deze verstelling ook toegepast bij productfotografie zodat dozen die schuin van boven gefotografeerd worden toch keurig rechthoekig op de foto worden gezet. Het Nikon 19 MM T/S objectief kan tot minder dan 30 cm worden scherpgesteld. Wanneer je dat combineert met een flinke shift-verstelling treedt een forse vertekening op, die bij normale opnameafstanden afwezig is.
Bij een 19mm zijn met de maximale verstelling opnames vanuit nauwe hoekjes mogelijk.
De andere verstelling is het kantelen van het objectief. Daardoor loopt het vlak van de sensor niet maar evenwijdig aan het scherptevlak van het objectief. De basisoptie die dit oplevert is het verleggen van de scherpte ten opzichte van de afstand. Maar bij een 19 mm is de scherptediepte zo enorm dat dat een niet zo zinvolle actie is, bij ƒ/8 moet je wel zo ongeveer alles wat je wilt binnen de scherptediepte kunnen krijgen. En deze verstelling verlegt het scherptevlak wel, maar het blijft plat waardoor alles wat uit het vlak steekt snel uit de scherpte loopt, en dan meestal meer dan bij de ‘gewone’ onscherpte het geval is, waardoor de winst slechts in beperkte gevallen echt helemaal binnen te halen is. Handig is wel dat je uitsnede nauwelijks wijzigt bij het toepassen van deze verstelling. Een inmiddels wel uitgekauwd grapje is het miniatuur effect dat je krijgt wanneer je de vesteling juist de andere kant op doet, waardoor de scherptediepte heel gering wordt. Het is vooral leuk om je af te vragen waarom iedereen die opname dan zo ervaart. Maar het spelen met het scherptevlak is wel fascinerend. In het voorbeeld is de verstelling juist in horizontale richting uitgevoerd, je krijgt dan een strook van voor naar achter die scherp is. De Nikon PC Nikkor 19 mm levert dan in de strook al vrijwel scherpte van voor naar achter. Ga je van diafragma ƒ/4, de volle opening, naar ƒ/8 wat misschien meer een werkopening is, dan zie je strook breder worden. Het ziet er nogal vreemd uit, maar het kan vast wel eens mooi gebruikt worden.
Live View
Het is een 19 mm, maar ondanks de flinke scherptediepte moet je toch heel nauwkeurig scherp stellen. Live View is daar dan, ingezoomd tot 100%, wel heel nuttig voor. Zeker wanneer je de scherpte wilt verleggen. Dat ging vroeger op 4x5 inch, en zeker op 8x10 inch, toch wel makkelijker. Een loep verplaatste je sneller dan het scrollen door het ingezoomde beeld op je schermpje. Een WiFi verbinding met een tablet computer met een flink groter scherm maakt het werken met al de verstellingen vast wel veel prettiger, het komt allemaal heel precies, anders heeft het geen zin zo’n mooi objectief te gaan gebruiken. Hoewel je heel kleine afwijkingen in de parallele lijnen achteraf tegenwoordig wel heel eenvoudig kunt opheffen.
