Foto’s, of je ze nu digitaal of op film maakt, zie je in grote aantallen op je beeldscherm. Maar ze worden gelukkig ook nog vaak afgedrukt op papier waar ze misschien wel echt thuis horen. Dat kan in drukwerk zijn, de krant, een tijdschrift of een boek, maar je kunt ze ook met behulp van allerhande technieken als een losse foto afdrukken of af laten drukken. Niet elke druktechniek biedt dezelfde kwaliteit. Soms kun je makkelijk zien dat iets er minder mooi uitziet, zoals bij de eerste afbeelding: een detail van een foto zoals die in een krant wordt afgedrukt. Grote rasterpunten en ook nog de structuur van het papier er doorheen. De basis voor een afgedrukte foto bij vrijwel elke techniek is het mengen van kleuren: de drie kleuren zijn dan Cyaan, Magenta en Geel. Zwart wordt meestal ook gebruikt om de foto krachtigere kleuren te geven, of ook wel om kleureninkten te sparen. Dat zwart wordt als de 'K' in CMYK aangegeven.

Het raster hieronder is uit een tijdschrift, een stukje van de omslag van het tijdschrift Focus. Die rasterpunten kun je misschien met het blote oog nog net zien, met een loupe gaat het beter, maar storend zijn ze niet meer. Die kleine cirkeltjes van punten worden rosetten genoemd en wanneer er netjes gedrukt wordt hoort dat zo. Het zorgen voor een keurige rangschikking van de rasterpunten van de vier inktkleuren is noodzakelijk om moiré te voorkomen.

Het raster hieronder komt uit een boekje dat met een echt hoogwaardig druk procédé is gemaakt. Het is een vorm van een stochastisch, een chaotisch raster. Er zit dus geen regelmatige structuur in de verdeling van de rasterpunten op het papier. Het probleem van moiré tussen de rasterpunten doet zich daarbij niet voor, en in dit geval is er ook een veel fijner raster gebruikt. In combinatie met speciale inkten, waaronder twee zwarte drukgangen, ontstaat er zelfs op mat papier een heel mooi gedetailleerde en contrastrijke weergave van de foto.

Het detail hieronder is een klein stukje van een echte foto, afgedrukt op PE papier. Dat is het sneldrogende fotopapier waarbij beide zijden van het papier zijn voorzien van een laag Polyethyleen, plastic. De fotografische emulsie is een heel dunne laag op het plastic. Het voordeel van het materiaal is dat het heel snel te verwerken valt, slechts kort spoelen is nodig, en het droogt ook heel snel. Het origineel is een 25 cm brede afdruk van een 6x12 zwartwit negatief. De afdruk ziet er prachtig scherp uit. Maar wanneer je iets maar ver genoeg vergroot zie je dat niet meer. De vage structuur die zichtbaar is wordt gevormd door de korrelstructuur van de film.

Het detail hieronder is een stukje van een echte foto, afgedrukt op echt bariet papier. Dat is fotopapier waar de emulsie gewoon op het papier is aangebracht. Het mooie is dat het beeld een beetje in het papier lijkt te liggen in plaats van er boven op. Het nadeel is dat het lang gespoeld moet worden om de chemie er uit te krijgen en dat daarna ook het drogen veel tijd kost. Het origineel is een 25 cm brede afdruk van een 4x5 inch zwartwit negatief. De afdruk ziet er prachtig scherp uit. De korrel lijkt wat minder scherp dan bij de afdruk op PE papier, dat kan aan de afdruk liggen of aan de structuur van het papier en de emulsie. Ook zit er heel wat stof op dat er moeilijker af te halen is dan bij PE-papier.

Het detail hieronder is een stukje van een echte foto, maar nu afgedrukt als platina/palladium print. Hans de Kort heeft de print gemaakt. Je kunt goed zien dat er geen sprake is van een emulsie, het lichtgevoelige materiaal is opgenomen in het papier waarvan je de vezels hier ziet. Bij het gewoon bekijken van de afdruk zijn die vezels nauwelijks te zien, maar ze vormen wel de basis voor het heel speciale uiterlijk van deze helaas nogal kostbare afdruktechniek.

Het detail hieronder is ook al een stukje van een echte foto, maar nu afgedrukt als Toyobo print. Eric Levert heeft de print gemaakt. Bij deze techniek wordt een speciale lichtgevoelige plaat belicht waarbij een positef op de ware grote van de afdruk gebruikt wordt om de afbeelding te belichten op de plaat. Na het spoelen van de plaat kan deze gebruikt worden om op een ets pers afdrukken te maken. Het is een complex proces, maar de resultaten zijn wel heel speciaal.

Het detail hieronder komt uit een echte kleurenfoto, analoog afgedrukt met het 4x5 inch kleurnegatief in een vergroter. De afdruk die er prachtig scherp uit ziet is ongeveer 25 cm breed. De vergroting is dus net iets meer dan 2x lineair. Maar bij deze microscoop opname zie je dat de steigerpijp, want dat is die rode vlek, niet scherp is. De filmstructuur is wel goed te zien.

Het detail hieronder komt ook uit een echte kleurenfoto, nu is de bron een digitaal bestand dat belicht is op echt fotopapier. De structuur van het papier houdt wat meer stofjes vast. En er lijkt misschien korrel zichtbaar, maar dat is onmogelijk omdat de opname digitaal gemaakt is. Het kan wel de chemische structuur van het fotopapier zelf zijn. Ook op de scherpte van die afdruk is niets aan te merken ook al zou je dat misschien niet zeggen bij deze detailopname.

Dit is de moderne digitale versie van het drukwerk. Het detail komt van de omslag van een fotoboekje dat hoogst waarschijnlijk op een HP Indigo digitale drukpers is gemaakt. Het raster lijkt heel erg op dat van klassiek drukwerk voor een tijdschrift maar er zijn wel subtiele verschillen. In de praktijk is bij het gewoon bekijken van het drukwerk het verschil niet te zien behalve misschien voor echte specialisten.

De moderne en digitale versie van een fotografische afdruk: de inkjetprint. Hieronder kun je zien dat er geen rasterstructuur is, het lijkt wel wat op het chaotische raster van drukwerk, maar het grotere aantal inktkleuren biedt extra mogelijkheden en de kleuren kunnen ook makkelijker door elkaar geprint worden. Je kunt overigens ook volhouden dat de afdruk, ook al is de basis een digitale foto, een analoog verschijnsel is.

Ook al zou je het misschien niet zeggen maar dit is een detail van een afdruk gemaakt met de mooiste printtechniek die bestond: de Kodak Dye Transfer print. De fotograaf of laborant moest de CMY kleurenscheiding zelf maken. Voor elke kleur werd een soort drukvel gemaakt waarin de inkt wordt opgenomen. De drie kleuren moeten darana weer in register op het papier overgebracht worden. Het speciale van deze prints is de extreem hoge kleurverzadiging die mogelijk is. De zuivere kleuren en de grote hoeveelheden pigment die op het papier aangebracht kunnne worden maken het gebruik van zwart overbodig. Al vele jaren geleden is Kodak gestopt met de productie van het materiaal, een enkele fotograaf heeft nog wat liggen, maar veel nieuwe afdrukken worden er niet meer gemaakt.

Soms kun je ook aan het kleine detail wel zien hoe scherp de afdruk er op normale grootte uitziet. Maar niet altijd. En naast de scherpte is het vooral het detailcontrast en de kleurverzadiging die er voor zorgen dat de afdruk er meer of minder mooi uit ziet. Ook de oppervlakte, en de relatie tussen de afbeelding en het papier spelen een grote rol bij het waarderen van een afdruk. Zelf afdrukken maken biedt je veel keuzemogelijkheden, ook al is het tegenwoordig vooral de papierkeuze voor je inkjet afdruk waar je mee te maken hebt.